Tammiqyaslı müharibənin başlaması Rusiya hərbi qüvvələrini Qafqazın dərinliklərinə doğru irəliləməsinə yol aça bilər.
Filadelfiyada fəaliyyət göstərən Xarici Siyasət Araşdırmalar İnstitutunun Avrasiya proqramının böyük elmi işçisi Stiven Blank ABŞ-ın “Washington Times” nəşrinə verdiyi açıqlamasında belə deyib.
Nəşr həmçinin qeyd edib ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında gərginliyin artmasının mürəkkəb regional geosiyasətlə bağlılığı var. “Odur ki, bu gərginlik çox sayda dövlətin cəlb olunacağı münaqişəyə də çevrilə bilər”.
Nəşrin daha sonra qeyd edir ki. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu yaxınlığında ötən həftə baş vermiş ölümcül döyüşlər bu münaqişənin yaxın zamanlarda həll edilməyəcəyini ortaya qoyub. İki ölkə arasındakı hərbi toqquşma həm regionda, həm də onun hüdudlarından kənarda əsəbləri tarıma çəkib. İndi, hər kəs zorakılığın miqyasının daha da böyüyəcəyindən narahatdır.
ABŞ və Avropanın da narahatlığı artır... Səbəb həm də SOCAR-ın vitse-prezidenti Elşad Nəsirovun son açıqlamasıdır. O, ötən həftə verdiyi açıqlamada Xəzər dənizindən hasil edilən neft və qazı dünya bazarına nəql edən enerji infrastrukturun hərbi əməliyyatların baş verdiyi bölgənin yaxınlığında yerləşdiyini xatırladıb. “Reuters” agentliyinin məlumatına görə, E.Nəsirov konkret olaraq, Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Supsa neft kəmərlərinin, həmçinin Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin ötən həftə hərbi toqquşmanın baş verdiyi ərazinin yaxınlığından keçdiyinə diqqət çəkib. Burada mühüm əhəmiyyətə malik digər obyektlər də yerləşir. Məsələn, Nəsirovun da xatırlatdığı kimi, “Cənub Qaz Dəhlizi”nə daxil olan iki qaz kəməri də eyni bölgədən keçir. Bu layihənin tərkib hissəsi olan TANAP-la Cənubi Qafqaz Boru Kəməri Gürcüstanla Türkiyədən də keçməklə, Avropaya uzanır.
Yeri gəlmişkən, “Reuters” agentliyi “Cənub Qaz Dəhlizi”ni mühüm əhəmiyyətə malik layihə kimi xarakterizə edir. Onun işə düşməsindən sonra Avropanın rus qazından asılılığını azalacaq. Odur ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədindəki son hərbi toqquşmalarda Rusiyanın rolunun ola biləcəyinə dair də fərziyyələr var.
Bütün bunların fonunda ötən həftənin şənbə günü Rusiya mətbuatı Müdafiə Nazirliyinə istinadən, Cənub hərbi dairəsində hərbi təlimlərin keçiriləcəyi haqda məlumat yayıb. Bu hərbi dairə əslində, Ermənistan-Azərbaycan münaqişə zonasının yaxınlığında yerləşir. Doğrudur, rusiyalı rəsmilər bu hərbi təlimlə iki ölkə arasındakı son toqquşmalar arasında əlaqənin olmadığını deyir. Ekspertlər isə hesab edir ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında gərginliyin artmasının mürəkkəb regional geosiyasətlə bağlılığı var. Odur ki, bu, çox sayda dövlətin cəlb olunacağı münaqişəyə də çevrilə bilər.
“Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə həll edilməmiş qalır” - deyən Filadelfiyada fəaliyyət göstərən Xarici Siyasət Araşdırmalar İnstitutunun Avrasiya proqramının böyük elmi işçisi Stiven Blankın proqnozu belədir: “Tammiqyaslı müharibənin başlaması Rusiya hərbi qüvvələrini Qafqazın dərinliklərinə doğru irəliləməsinə yol aça bilər. Bölgədə Azərbaycanı dəstəkləyən Türkiyə ilə Ermənistanı dəstəkləyən İranın da iştirakı ilə ciddi qarşıdurmanın yaşanması mümkündür”.
Lakin hələlik münaqişənin alovlanacağı, yoxsa pat vəziyyətinin yaranacağı məlum deyil.
Xarici mətbuatın təhlillərinə bir sıra tarixi məslələri də yada salamaq yerinə düşərdi. Belə ki, 1993-c ildə ABŞ hökuməti Azərbaycanda çıxarılacaq neftin Avropaya daşınması üçün İran sərhəddindən keçməklə, Ermənistanın 48 km –lik cənub hissəsindən Naxçıvana kəmərin çatdırılması üçün Ter Petrosyanla apardığı danışıqlar zamanı onu bu layihənin həyata keçməsinə razı sala bilmişdir. Layihədən məlumatlanan Rusiya tərəfi dərhal öz müzdlu qoşun birləşmələrilə neft kəmərinin nəzərdə tutulmuş kooordinatları üzrə dərhal 1993-cü ilin avqust ayından start verdi Və Zəngilan, Cəbrayıl və Fizuli rayonları qısa müddətdə ardıcıllıqla işğal olundular.
Rusiya Silahlı qüvvələrinin cənub dairəsi qoşunlarının bütün ağır texnikanın və raket birləşmələrilə birlikdə 2002-ci ilin iyul ayında müəmmalı formada Azərbaycanın 650 km-i əhatə edən şimal sərhədd zonasına yığması və bir müddət gözləmə mövqelərində qalması bu gün də Azərbaycan tərəfi üçün sirr olaraq qalmaqdadır.
2013-cü ilin mart ayında Rusiyaya məxsus Xəzərdəki hərbi donanma gəmilərinin Bakı buxtasını gözlənilmədən mühasirəyə almasının hansı zərurətdən irəli gəlməsini hələlik heç kim izah edə bilmir.
Nəhayət, 2014-cü ilin avqustun 13-də Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana rəsmi səfərinin məhz hərbi dəniz donanması qüvvətlərinin müşayəti altında Bakı limanına daxil olması Azərbaycana hansı mesajın verilməsi idi.
Budur, Tovuz hadisələrindən sonra, 6 gün öncədən sürpriz hərbi təlim adı altında Qara dənizdən Xəzər dənizinə qədər uzanan bir zonada Rusiya Müdafiə Nazirliyin tabeliyində olan 150 min əsgərin, 300 təyyarənin , 500 tankın, 250 döyüş helikopterinin, 50 gəminin və 5 sualtı qayığın cəlb edilməsi görəsən hansı gələcək planın tərkib hissəsidir? Krim yarmadasının və Ukraynanın şərq hissəsinin işğalına görə Dünya birliyi dövlətləri tərəfindən ciddi sanksiyalara məruz qalan Rusiyanın Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Supsa neft kəmərlərinin, həmçinin Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin ötən həftə hərbi toqquşmanın baş verdiyi ərazinin yaxınlığından keçdiyinə diqqət çəkib. Burada mühüm əhəmiyyətə malik digər obyektlər də yerləşir. Məsələn, Nəsirovun da xatırlatdığı kimi, “Cənub Qaz Dəhlizi”nə daxil olan iki qaz kəməri keçən bölgəni işğal etmək məqsədilə yenidən Tovuz və yaxud Xəzər dənizi istiqamətindən təxribatlara başlaya bilərmi? Görəsən sanksiya “yağışından islanmış” Rusiyanın Azərbaycana qarşı yeni işğal planına başlamasını nə əngəlləyə bilər? Bu real təhlükəyə qarşı Azərbaycanın müdafiə planları hazırdırmı?
İfadetv.com araşdırma qrupu
