Bankın verdiyi kreditlərin 588 milyon 449 min manatı təminatsızdır, depozitləri də kəskin azalıb
2024-cü ildə “Bank Respublika”nın nağd vəsaitləri kəskin azalıb. İlin sonuna bankın nağd vəsaitləri 486 milyon 543 min manat təşkil edib. Halbuki, 2023-cü ilin müvafiq dövründə bu rəqəm 656 milyon 253 min manat təşkil edib. Bu da təxmini hesablamalarla 25,9% azdır.
Bankın digər maliyyə institutlarındakı depozitləri də kəskin azalıb. 2023-cü ilin sonundakı 143 milyon 362 min manatdan 2025-ci ilin yanvarın 1-i tarixinə 67,2% azalaraq 47 milyon 141 min manata düşüb.
Daha çox qazanmaq istəyi bankı vaxtı keçmiş kredit “bataqlığına” salır
Hesabat ilində bank üstünlüyü əhalini borclandırmağa verib. Nəticədə kredit portfeli 2023-cü ildəki 1 milyard 174 milyon 229 min manatdan 25,3% artaraq 2024-cü ildə 1 milyard 471 milyon 886 min manata yüksəlib. Bunun 1 milyard manatdan çoxunu elə biznes kreditləri təşkil edib. İri kreditlərin bankın məcmu kapitalına nisbəti 35,30%-ə yüksəlib. Bu da kifayət qədər böyük rəqəmdir.
2024-cü ildə bank 115 mindən çox kredit xətti açıb. Həmin kreditlərin də 1544-nün vaxtı keçib. Manatla ifadə etsək, təxminən 9 milyon 920 min 89 manatdan söhbət gedir. Bu məbləğin 5 milyon 332 min manatı Bakının payına düşüb. Maliyyə hesabatlarından belə aydın olur ki, kreditlərin 1 milyon 925 min manatı artıq illərdir gecikdirilmiş vəsait hesab edilir. Bunun da 1 milyon 212 min manatı biznes sektorunun payına düşüb.
Gecikmələr daha çox istehlak kreditlərindədir. Fiziki şəxslərə verilən 458 milyon 525 min manat kreditin 4 milyon 987 min manatının vaxtı keçib. Vaxtı keçmiş kreditlərin iqtisadi sektorlar üzrə bölgüsündə kənd təsərrüfatına verilən kreditlər mühüm paya malikdir. Fermerlərə verilən 371,8 milyon manat kreditin 1 milyon 536 min manatının vaxtı keçib. Ticarət müəssisələri üzrə bu rəqəm isə 1 milyon 750 min manatdır.
Beləliklə, bankın kredit portfelinin 6 milyon 917 min manatını qeyri-qənaətbəxş kreditlər, 1 milyon 202 min manatını təhlükəli, 4 milyon 285 min manatını ümidsiz kreditlər təşkil edir. Ümumilikdə, bankda qeyri-standart kreditlərin məbləği 12 milyon 406 min manata çatıb. Maliyyə qurumunun standart kreditlərlə bağlı vəziyyəti də ürəkaçan deyil. Portfelin 39 milyon 607 min manatı nəzarət altındadır.
Digər məqam vaxtı keçmiş kreditlərlə bağlı bankın maliyyə hazırlığıdır. Bankda qeyri-standart 12 milyon 406 min manat kreditə qarşı 6 milyon 616 min manat məqsədli ehtiyat yaradılıb.
Ən nəhayət qurumun müştərilərə verdiyi 1 milyard 471 milyon manat kreditin 588 milyon 449 min manatı təminatsızdır. Bunun 360 milyon 184 min manatı biznes kreditlərinin payına düşür. Yəni biznes serktoruna ayrılan 1,013 milyard manat vəsaitin 360 milyon manatdan çoxu təminatsız verilib.
Bu baxımdan istehlak kreditlərində vəziyyət daha kirtikdir. Hesabat ilində bankın ayırdığı 312 milyon 266 min manat istehlak kreditinin 228 milyon 241 min manatının təminatı olmayıb.
Yeri gəlmişkən, “Bank Respublika” o banklardandır ki, kreditin zəmanəti kimi daşınmaz əmlak ipotekasına üstünlük verir. 1 milyard 471 milyon manatlıq kredit portfelinin 709 milyon 718 min manatı daşınmaz əmlak təminatlıdır.
Bahalı kredit siyasəti
Bank hazırda 500 manatdan – 50 min manata qədər faktiki illik faiz dərəcəsi 13, maksimum isə 19,5 faizlə kredit təklif edir. Kreditin 20 min manata qədərini zaminsiz almaq mümkündür. Lakin bu zaman faizlər 23 faizə qədər yüksəlir. Digər tərəfdən müştəri kreditini bağlayan zaman bu barədə rəsmi bildirişə 30 manat vəsait ödəyir. “Bank Respublika”dan ödəniş kartları əldə etmək də ucuz başa gəlmir. Visa kartlarının illik xidmət haqqı 10-20 manat arasında dəyişir.
Vətəndaşların bankdakı pulları əriyir, inzibati xərclər artır
İllər üzrə bankda əhalinin yığmları daha da azalır. Depozitlərin həcmi 95 milyon 704 min manat və ya 6,6% azalaraq 2023-cü ilin 4-cü rübündəki 1 milyard 475 milyon manatdan 2024-cü ilin müvafiq dövründə 1 milyard 348 milyon manata düşüb. Azalma həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərin əmanətlərində baş verib. Əmanətlərin böyük hissəsi tələblidir. Bankda 541 milyon 387 min manat tələbli depozit var. Bu da müvafiq müqaviləyə əsasən müştərinin ilk tələbi ilə əmanət məbləğinin tam və ya bir hissəsinin dərhal müştəriyə qaytarılması deməkdir. Belə əmanətlərin faiz dərəcələri də olduqca aşağıdır. İl ərzində bankın faiz gəlirləri ilə paralel faiz xərcləri kəskin artıb. Maliyyə qurumunun faiz xərcləri 2023-cü ilin sonundakı 72 milyon 709 min manatdan 86 milyon 73 min manata, qeyri-faiz xərcləri isə 105 milyon 647 min manatdan 121 milyon 675 min manata çatıb. Son bir ildə bankın ümumi və inzibati, əmək haqqı, amortizasiya xərcləri də artıb. Valyuta əməliyyatlarından (məzənnə dəyişməsi də daxil olmaqla) qazancı isə 1,32 milyon manat azalıb.
Beləliklə, “Bank Respublika”nın cəmi əməliyyat gəlirləri (faiz və qeyri-faiz gəlirləri) 276 milyon 408 min manat, cəmi əməliyyat xərcləri (faiz və qeyri-faiz xərcləri) 207 milyon 748 min manat olub. Gəlirlər xərcləri üstələdiyindən əməliyyat mənfəəti 68 milyon 660 min manat təşkil edib. Bank əməliyyat mənfəətindən cəmi 3 milyon 222 min manatı mümkün zərərlər üçün yaradılan məqsədli ehtiyatlara ayırıb.
Nağd vəsaitləri azalan, o cümlədən depozit portfeli kiçilən “Bank Respublika” xarici borclanmasını da artırıb. Bankın kredit təşkilatları və digər maliyyə institutları qarşısında öhdəlikləri isə 114 milyon 210 min manat və ya 27,2% artaraq 534 milyon 529 min manata yüksəlib.
Hesabatlar gizlədilir
“Bank Respublika” bəlkə də yeganə bankdır ki, rüblük və illik hesabatlarını cəmiyyətlə bölüşməkdə o qədər də maraqlı deyil. Bankın rəsmi veb saytında hesabat bölməsində bəzi illər üzrə 2 rübün hesabatı verilib. Halbuki maliyyə ili hələki ölkədə dörd rübdən ibarətdir. Bundan əlavə bankın maliyyə vəziyyəti kənar auditor kimi bir qayda olaraq “PwC” şirkəti tərəfindən qiymətləndirilir. Xatırladaq ki, 2024-cü ildə Çin hökuməti müflis olmuş “Evergrande” şirkətinin fəliyyətini və müflis olma prosesinin işini araşdırdıqda onun auditini aparmış “PwC”nin ciddi pozuntulara yol verdiyini aşkarlamışdı.
Bundan əlavə hələ ötən ilin 9 ayında bank sektoru ilə bağlı göstəricilər açıqlanan zaman “Bank Respublika”nın maliyyə vəziyyətinin yaxşı olmadığı bəlli olmuşdu. Qurumun rəhbərliyi təcili səhmdarlarının növbədənkənar ümumi yığıncağını təyin etmişdi.
Quliyevlər ailəsinin səhm payı 90%-i keçib
Bankın əsas səhmdarı Natiq Quliyevdir. Bu şəxs maliyyə qurumunda 63,62% səhmə malikdir. Bankdakı digər iki əsas səhmdar da Quliyev ailəsinin nümayəndələridir. Elçin Quliyev 18,46%, Namiq Quliyev 8,45% səhmə malikdir. Şakir Rəhimov 5,45%, SIDT 4,22% səhmə sahibdir. Bir necə il əvvələ qədər KfW Bank Qrupunun üzvü olan DEG İnvestisiya Şirkəti və «Sparkassen-Finanzgruppe» Maliyyə Qrupunun üzvü olan SIDT “Respublika Bank”da 25%+1 səhm paketinə sahib idi.
Başqa sözlə, Quliyevlər ailəsi son 8 ildə almanlardan səhmləri alaraq “Bank Respublika”dakı paylarını 90,53 faizə çatdırıblar. Yəni bankın kapital artımı üçün dövriyyəyə səhm buraxdıqca Quleylər ailəsinin səhmdar payı da artıb.
Natiq Quliyev 1992-ci ildən etibarən “Bank Respublika” ASC-nin yaradıcısı, təsisçisi və sahibidir. Həmçinin o, “Səba” ASC, “Biləsuvar Aqro”, “Qarabağ Taxıl” və “Bakı Sığorta” şirkətlərinin əsas səhmdarıdır.( Teleqraf)
