İFADETV.Com olaraq “ Bakı-Şamaxı və Şəki-Qax avtomobil yolunun tikintisinə ayrılan milyonlarla vəsaitin podratçı təşkilat olan “Polad Yol Yapı” şirkəti tərəfindən layihə-smeta sənədlərində şişirdilmiş rəqəmlərlə göstərilərək faktiki mənimsənilməsinin araşdırılması” barədə son iki ildə apardığımız araşdırmaların nəticəsi olaraq 7 may 2021-ci il tarixində dövlət bşçısına və aidiyyatı orqanlara müraciət edərək Azərbaycanda kreditlər hesabına yolların çəkilişi zamanı baş vermiş ciddi korrupasiya hüuqpozmalarının qarşısının alınması barədə müraciət etmişik. Xatırladaq ki, 2020-ci ilin iyun ayında da eyni mövzuilə bağlı Azərbaycan Avtomobil yolları Dövlət Agentliyinə ünvanladığımız müraciətə ASC-nin səlahiyyətlisi cənab Ə.Qasımovun imzası ilə formal cavab almışdıq. Cavabda bizə xatırlanır ki, “..2015-ci ildə 35 km uzunluğunda olan Şəki-Qax yolunun çəkilişi zamanı bütün tikinti norma və qaydalarına əməl edilmişdir”... Bəli, hətta 3-cü sinif şagirdinə də məlumdur ki, bu cavabla cənab Ə. Qasımov baş vermiş iri bir korrupsiya cinayətinin izini bir cavabla itirmək istəmişdir. Amma əlahəzrət fakt bu gündə yerində olmasaydı. Biz də bilirik ki, cənab Ə.Qasımovun başına at təpməyib ki, bizi yola vermək üçün belə bir cavaba imza atsın. Təbii ki, qaldırdığımız məsələ ADY ASC-nin indiki şefi olan Cavid Qurbanova əvvəlcə məruzə edilmişdir. Sonrakı sövdələşmələrdən isə bizim təbii ki, xəbərimiz yoxdur. Ona görə apardığımız araşırmanın mühüm dövlət və ictimai əhəmiyyət kəsb etməsini nəzrə alaraq prezident cənab İlham Əliyevdən bu gün Azərbaycan dövlət zəmanətilə təkcə AAYDA –ya 3.4 milyard manatın Dünya Bankı və digər donor təşkilatlardan alınıb verilmiş vəsaitin müqabilində son 15 ildə çəkilən yolların keyfiyyətini və kəmiyyət göstəricisi barədə məslənin araşdırılmasına göstəriş verməsini zəruri hesab edirik. Müraciətimizi bir daha saytımız vasitəsilə aidiyyatı dövlət qurumlarının diqqətinə çatdırırıq:
Cənab Prezident, Siz 4 noyabr 2015-ci ildə yenidən qurulan istər, Şəki-Qax-Zaqatala, istərsə də 2019-cu ildə yenidən qurulan Bakı-Şamaxı avtomobil yollarının açılışlarında iştirak etmişdiniz.
Son 10 ildə Azərbaycanın yol–nəqliyyat infrastrukturunda əsaslı dəyişikliklər baş vermişdir. Paytaxtın və rayon mərkəzlərinin küçə və yolları abadlaşdırılır. Sizin sərəncam və göstərişlərinizə əsasən indi əsas diqqət regionlarda kənd və qəsəbələri birləşdirən avtomobil yollarının təmirinə yönəldilmişdir. Bu proses ölkəmizin bütün regionlarında olduğu kimi, Bakı-Şamaxı və Şəki-Qax-Zaqatala avtomobil yolu da tamamilə yenidən qurulmuşdur.
Sabiq Nəqliyyat naziri Ziya Məmmədov Şəki-Qax avtomobil yolunun 4 noyabr 2015-ci ildə açılışı zamanı Sizə rəsmi olaraq məlumat vermişdirdir ki, avtomobil yolunun yenidən qurulması işlərinə 2010-cu ildə başlanmışdır. İkizolaqlı yolun uzunluğu 35 kilometr, hərəkət hissəsinin eni 7, torpaq yatağının eni 12, asfalt-beton örtüyünün eni isə 8 metrdir. Yolun 26 kilometri Şəki rayonunun, 9 kilometri Qax rayonunun ərazisinə düşür.
Layihənin icrasına 2011-cü ildə başlanılıb və 2015-ci ildə başa çatıb.
Layihə 2 hissədən ibarətdir:
I hissə: Şəki-Qax hissəsi, yolun uzunluğu- 35,0 km;
II hissə: Qax-Zaqtala hissəsi, yolun uzunluğu – 28,0 km ;
Sifarişçi: Azərbaycan Respublikası Nəqlliyyat Nazirliyi “Azəryolservis” ASC. Sözügedən layihənin təmiri başa çatdırılan Şəki-Qax hissəsidir
Bundan əlavə, Şəki rayonu ilə Qax rayonu arasında yerləşən 22 kəndi əhatə edən bu yol, həmin ərazidə yaşayan 39 min nəfər əhalinin sosial –iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edəcəkdir. Yolun əsas göstəriciləri
Yolun uzunluğu - 35 km;
Yol 3-cü texniki dərəcəlıdir;
Yolun eni 12.00 m;
Hərəkət hissəsinin eni 7m (2x3,5 m);
Yerinə yetirilmiş iş həcmləri
Torpaq işləri - 1005,7 min m3;
Əsasın alt layının tikintisi üçün materialın daşınması – 790,5 min m3;
Əsasın alt layının 25 sm qalınlığında qırmadaş qarışığından tikilməsi – 101,6 min m3;
Asfalt-beton örtük, 3 laydan ibarət qalınlığı 21 sm ;
Asfalt-beton qarışığı sərf edilmişdir -182,1 min ton;
Beton bordyurların quraşdırılmışdır – 8000 m;
Yol üzərində, ümumi uzunluğu 2100 pm olan 21 körpü vardır;
Xaricdən alınmış kreditlər və dövlət büdcəsi hesabına həyata keçirilən bu layihə üzrə yerli sakinlərin verdiyi məlumatlar əsasında apardığımız araşdırmalardan sonra bir sıra ciddi korrupsiya hallarının baş verdiyinin şahidi olduq. Belə ki, AR Nəqliyyat Nazirliyinin sifarişi əsasında həyata keçirilən 35 km uzunluğunda müasir standartlara cavab verən asfalt yolun çəkilişi zamanı smeta-planda qeyd edildiyi kimi, 101,6 min kub.m. əsasın alt layının 25 sm qalınlığında tikinti normalaraına uyğun olaraq qırmadaş qarışığından tikilməsi nəzərdə tutulsa da, bu tikinti materialı əvəzinə yaxınlıqdakı Şin, Gürmük, Qaşqaçay vadilərindən xam daş-çınqıl qarışığı daşınaraq istifadə edilmiş və beləliklə çay yataqları qanunsuz mənimsənilərək ekologiyaya ciddi ziyan vurulmaqla yanaşı layihədən kənar yerli tikinti materiallarından istifadə edilməsilə çox ucuz başa gəlmişdir. Lakin sənədlərdə yuyulmuş və xüsusi ölçüdə doğranmış qırmadaş qarışığından istifadə edildiyi layihə-smeta sənədlərində şişirtmə rəqəmlərlə sənədləşdirilmişdir. Nəticədə milyonlarla manat dövlət vəsaiti bu epizod üzrə mənimsənilmişdir. Yol əsasının alt layının tikintisi üçün sənədlərdə materialın daşınması üçün 790 min kub m. göstərilsə də, reallıqda bu rəqəm həqiqəti əks etdirmir.
Digər əsas faktlardan biri də budur ki, ümumi eni 12m, asfalt-beton örtüyünün isə eninin 8 m olması göstərilməklə, uzunluğu 35000 m olan asfalt yolun qalınlığı 21 sm olan asfalt-beton örütyünün 3-cü əsas qatı ümumiyyətlə vurulmamış, və qeyd edildiyi kimi reallıqda 3-cü texniki dərəcəli deyil, 2-cü texniki dərəcəli olmuşdur. Doğrudur, podratçı təşkilat olan Türkiyənin “Polad Yol Yapı” şirkəti standartlara uyğun olaraq 3-cü asfalt qatını vurmaq istəsə də, sifarişçi “Azəryolservis” ASC-nin korrusiyalaşmış rəhbərliyi buna imkan verməmişlər. Bu faktı “Polad Yol Yapı” şirkətinin texniki direktoru cənab Zəfər bəy də bizimlə telefon danışığı zamanı təsdiq etmiş və bildirmişdir ki, bizə nə qədər maliyyə ayırırlarsa, biz də ona uyğun iş görürük.
Tərəflər bu işin müqabilində təkcə bir epizod üzrə yəni, işlənməsi nəzərdə tutulan, qalınlığı 7 sm olmaqla, 280000 kv m. asfalt-beton örtüyü əvəzinə ayrılan milyonlarla manat dövlət vəsaitini mənimsəməklə ağır iqtisadi cinayətlər törətmişlər. Yəni, konkret desək, təkcə 3-cü asfalt-beton örtüyünün faktiki olaraq çəkilməməsi nəticəsində dövlətin ən azı 4 milyon manat vəsaiti mənimsənilmiş və podratçı təşkilatla sifarişçi təşkilat rəhbərliyi arasında mənimsənilərək görülən işin təhvil verilməsi barədə istismar aktı tərtib edilmişdir. Yerində apardığımız monitorinq nəticəsində verilən məlumatlar bir daha təsdiqini tapmışdır. Podratçı şirkət 3 qat asfalt əvəzinə 2 qat asfalt (astar və üz dən ibarət 14 sm qalınlıqda) çəkməklə işlərini bitmiş hesab etmişlər. Belə yolun ömrü isə nəzərdə tutulduğundan az olur və tez dağılır. Nəzərə alsaq ki, Şəki-Qax yolu intensiv yağışlara məruz qalan bir zonadır. Budur, rəsmi açılışdan 5 il keçmişdir və son müşahidələrimizdən məlum olur ki, yolun bir çox yerlərində çökmələr, çatlar müşahidə olunur.Şəki-Qax yolunun 8-ci km-də uzunluğu 1400 m olan körpünün üzərinə səpilmiş 3sm olan asfalt qatının çox hissəsində çuxurlar əmələ gəlmişdir. Müqayisə üçün onu da eyd edək ki, “Polad Yol Yapı” şirkəti Oğuz dairəsindən Zarağan-Qəbələ şəhərinə qədər olan 42 km – lik yolda da asfalt-beton işlərini 2012-ci ildə yüksək keyfiyyətlə yerinə yetirmişlər. Yəni bu zonada şirkət bütün tikinti norma və qaydalarına əməl etməklə işi sonadək yüksək keyfiyyətlə icra edib başa vurmuşdur. Hazırda eyni vaxtda istifdəyə verilmiş bu yolları müqayisə etməyə dəyməz. Oğuz-Qəbələ yolu reallıqda da 3-cü texniki dərəcəli olub Şəki-Qax yoluna nisbətən yüksək keyfiyyətlidir və uzunömürlü olcaqdır.
Bakı- Şamaxı yolunun 94 km hissəsinin yenidən qurulması və yol zolağının 4 -ə çatdırılması üçün 2016-2019-cu illər ərzində görülən işlər zamanı da layihə-smeta sənədlərində qeyd edilən tikinti norma və qaydalarına bir sıra hallarda əməl edilməmişdir. Belə ki, tikinti zamanı, yol yatağının hazırlanması mərhələsində istər əsasın alt layının tikintisi üçün materialın daşınması zamanı isttifadə olunan materiallar, istərsə də əsasın alt layının 25 sm qalınlığında qırmadaş qarışığından tikilməsi nəzərsə tutulsa da hər iki epizod üzrə istifadə edilən materiallar Qobustan rayonun Nərimankənd yaxınlığında yerləşən “Diribaba” dağının bərk və yumşaq suxurlarının ekologiyanın qanunsuz pozulması nəticəsində daşınaraq sözügedən yolun tikintisində gen-bol istifadə edilmişdir. Nəticədə “Diribaba dağı Yer planetindən birdəfəlik yoxa çıxmışdır. Verilən məlumata görə podratçı təşkilat olan “Polad Yol Yapı” şirkəti rəhbərliyi ETSN və Qobustan rayon İcra hakimiyyəti başçısı cənab Adil Məmmədovla gizli sövdələşərək 3 milyon manat müqabiində dağın bütövlüklə sökülərək daşınıb yol tikintisində istifadə etmişdir. Qeyd edək ki, yol tikintisi üçün qalınlığı 25 sm nəzərdə tutulan qırmadaş materialı dağ suxuru olan qaya daşlarıilə əvəz olunması yol tikinti və normalarına uyğun deyildir.
Yerində apardığımız araşdırmalar zamanı onun şahidi oluruq ki, investisiya layihələrində istismar müddəti 25-30 il müəyyənləşdirilmiş yollar Azərbaycanın bütün regionlarında yeni çəkilən yollar 3 ildən sonra sıradan çıxır. Bu, korrupsiya ilə bağlıdır. Tikintiyə ayrılan vəsaitlər təyinatı üzrə xərclənmir, yollar keyfiyyətsiz tikilir, buna görə istismar müddəti bir neçə dəfə azalır.
Buna görə bu sahədə vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün daha çox vəsait ayırmaqdansa, onların xərclənməsinə ciddi dövlət maliyyə nəzarəti təmin edilməlidir. Belə bir nəzarət isə təəssüflər olsun ki, yoxdur.
Cənab Prezident, apardığımız araşdırmalardan sonra belə nəticəyə gəlirik ki, mühüm dövlət və ictimai əhəmiyyət kəsb edən belə bir layihənin həyata keçirilməsi və şəxsən Sizə təqdim edilməsi zamanı istər nəqliyyat naziri, istərsə də AAYDA rəhbərliyi tərəfindən verilən hesabatlar reallıqda həqiqətləri əks etdirmir. Biz bu irimiqyaslı korrupsiya əməllərini dövlətimizə və xalqımıza qarşı törədilmiş xəyanət kimi də qiymətləndiririk. Xahiş edirik istər Şəki-Qax yolunda 2011-2015-ci illərdə, istərsə də Bakı-Şamaxı yolunun 2018-2019-cu illərdə asfalt yolun tikintisi zamanı törədilmiş irimiqyaslı korrupsiya hallarının araşdırlması və hüquqi qiymət verilməsi üçün aidiyyatı üzrə göstəriş verəsiniz. Əvvəlcədən minnətdarlığımızı bildiririk.
ƏLAVƏ XATIRLAMALAR:
2013-cü ildə tia.az-da gedən bir məqalədə mərhum prezident H.Əliyevin C.Qurbanov haqqında verdiyi fərmanla maraq doğurur. Fərmanda deyilir ki, Cavid Qurbanov işdə buraxdığı ciddi nöqsanlara və vəzifəsindən sui istifadə etdiyinə görə, “Azəravtoyol” Dövlət Şirkətinin prezidenti vəzifəsindən azad edilsin.H.Əliyev tərəfindən verilən bu fərman 1994-cü il noyabrın 25-də imzalanıb.
Azərbaycanın müxtəlif hissələrində çəkilən yolların keyfiyyətsizliyi haqqında dəfələrlə yazmışıq. Bunun səbəblərini araşdırmağa çalışmışıq. Bu barədə məlumat almaq baxımından TİA-da dərc olunan məqalənin bəzi hissələrini Oxucularımıza təqdim edirik:
“TİA.az olaraq nəzərə çatdırırdıq ki, “Azəryolservis”ASC-nin sədri, deputat Cavid Qurbanovun ölkənin ən iri məmur-oliqarxlarından birinə çevrilməsi üçün keçdiyi yolun özü müəmmalıdır.
Məsələ ondadır ki, 1994-cü ildə Heydər Əliyev Cavid Qurbanovu vəzifədən qovmuşdu. Onun işdən çıxarılması ilə bağlı sərəncamda Qurbanovun vəzifə səhlənlkarlığına, özbaşınalıqlara, ciddi nöqsanlara yol verdiyi əks olunur.
Çoxları buna inanmırdı. Həmin fərman isə yazıdakı fotoda öz əksini tapıb. Fərman niyə icra olunmadı, deyə bilmərik. Yalnız onu deyə bilərik ki, onun günəşi kimlərinsə sayəsində 2002-ci ildən sonra yenidən parlamağa başladı. Burada tia.az qeyd etdiyi KİMLƏRİNSƏ ? sualını biz İFADETV müəyyən qədər aydılaşdırmağa çalışdıq. Və məlum oldu ki, həqiqətən C.Qurbanovun məsələsi, yəni onun qanunpozunrusuna görə işdən çıxarıldıqdan sonra cinayət işinin başlanması üçün prokurorluq orqanlarına verilibmiş. Cavidin də həm dədəsi, həm də ən yaxın çevrələri ilk olaraq bu həbsin qarşısının alınması üçün üz tuturlar o vaxtkı AR-nın Baş prokuroru olmuş Eldar Həsəsnovun yanına. Çox xahiş- minnətdən sonra Eldar heç cürə bu işin ğrt basdır edilməsinə razılıq vermir. Baxmayaraq ki. Eldar Həsənov və aşıq Şəmşirin övladları Kəlbəcər rayonundan idilər. Bu arada təsadüfən məsələni eşidən bir ağdamlı ( əvvvələr Ağdamda araq işilə məşğul olan) Cavid Qurbanova Bakı şəhər prokuroru olmuş Şükür Rzayevin vasitəsilə ona qarşı başlanmış cinayət işinin bağlanmasında köməklik göstərəcəyini bildirir. 1994-cü ildə qarşılıqlı razılaşma əsasında 50000 dollar müqabilində prokuror Ş.Rzayev H.Əliyevin işdə yol verdiyi nöqsanlara görə işdən azad etdiyi və barəsində cinayət işi açılmış Cavid Qubanov həqiqətən gözlənilmədən xilas olur. O vaxt bu hadisə Azərbaycan cəmiyyətinə də “Soyuq duş effekti” yaratmışdır. Amma fakt budur ki, Prezident sərəncamına rəğmən C.Qurbanov bəraətini almışdır. və bu günə qədər korrupsiya mexanizmini davam etdirir, Yəni,
bu gün o, yenə də öz işindədir.
Hazırda Yeni Azərbaycan Partiyasının əsas simalarından biri kimi təqdim olunan, iri kapital sahibi Cavid Qurbanov mərhum prezident Heydər Əliyev dönəmində də post sahibi ola bilmişdi. O, 1993-94-cü illərdə “Azəravtoyol” Dövlət Şirkətinə prezident idi. Həmin vaxt işinin “peşəkarı” olan C.Qurbanov nə qədər kənarda dayanıb sərvət sahibinə çevrilmək istəsə də, onun fəaliyyəti ilə bağlı lazımi dairələrə məlumatlar çatdırılır. Bu o zamana qədər davam edir ki, sonda məsələ prezident Heydər Əliyevə çatır. Cavid Qurbanov bir günün içində prezidentin əmri ilə tutduğu vəzifədən kənarlaşdırılır.
Lakin Cavid Qurbanov yol çəkilişi sistemini öz əlinə keçirdiyindən istədiyi mənimsəmələri edə bilir. Məsələn, hansısa ərazidə yol çəkmək üçün rəsmi şəkildə tender elan olunur. Tenderdə iştirak edən firmalar təkliflərini göndərir. ilkin seçimdən məsələn, 4 şirkət keçir. (Məlum olur ki, bu şirkətlərin hər birinin sahibi özgə adamdır. Amma hamısının yaxalığında Cavid Qurbanova sədaqət andı var. Hətta bəziləri iddia edir ki, bu şirkətlərin əsl sahibi elə Cavid Qurbanovun özüdür. Bunu yəqin ki, sübut etmək çətin deyil. Hüquq mühafizə orqanları kiçik istintaq aparsalar bu sübut oluna bilər. Beləliklə, tenderdən keçən şirkətlər arasında iş başlayır və qaliblər yol çəkilişini həyata keçirirlər. Hər yerdə olduğu kimi burda da “şapka” əməliyyatının hansı formada həyata keçirildiyini bilmədiyimizdən kimin nə qədər elə bu ərəfədə qazandığını demək çətindir. Amma bildiyimiz budur ki, Cavid Qurbanovun rəhbərliyi ilə yol çəkilişi başlayır. Ən sürətli başlayan isə mənimsəmələr olur. Yeni texnikanın alınması, materialların alınması, işçilərin pullarının silinrnəsi və sair metodlarla ayrılan vəsaitin yarıdan çoxu mənimsənilir.
Mənimsəmələr bununla bitmir. Daha sohra başlanır yolların yenidən təmiri, bərpası, yamanması. Bu prosesin gedişində də milyonlarla vəsait yox edilir. Bəli, bu korrupsiya mexanizmi bu gün də daha müasir formada davam etdirilir.
Ən əsası isə odur ki, “Azərinşaatservis” dövlət təminatı ilə alınan xarici kreditləri və büdcə pullarını göyə sovurmaqla məşğul olmuşdur. Bu şirkət tender elan edir, tenderlərin hamısını kağız üzərində “Polat” şirkəti udur, lakin bütün işlər “Azərinşaatservis”ə verilirdi. Burada mənimsənilən məbləğlər də Ziya Məmmədovla Cavid Qurbanov arasında bölüşdürülür. Bu pulların hesabına da onlar Azərbaycanın ən iri oliqarxlarına çevriliblər.
Cavid Qurbanov 2015-ci ildə Dövlət Dəmir Yolları ASC-yə rəhbər təyin olunsa da onun korrupsiya mexanizmi hal hazırda daha sürətli və daha effektli formada həyata keçirilməkdədir. Son nəticədə zərər görən tərəf isə ayağına 3.5 milyard dollar borc yazılan dövlət və 10 milyonluq Azərbaycan xalqıdır, əgər respublikanın hüquq –mühafizə orqanları büdcədən yol tikintisi adı altında oğurlanmış və mənimsənilmiş pulların qaytarılması barədə apara biləcəyi adi bir istintaq hərəkətinə başlaya bilərsə.
P.S. Cavid Qurbanov haqda məhşur bir lətifə formalaşıb. “Bir gün jurnalist Cavid Qurbanova sual verir ki, bəs qəzetlər yazır ki, milyonlarla manata başa gələn bu əmlak xalqın pulu ilə sahib olmusunuz. Cavid Qurbanov isə cavabında deyib: Yalan yazırlar. Xalqda bu qədər pul nə gəzir?” “
İFADETV-nin araşdırma qrupu
